Duplicity (Αδιακρισίες)

Σκηνοθεσία: Tony Gilroy
Παραγωγής: USA / Germany / 2009
Διάρκεια: 125'




Αν αποδίδαμε έναν όρο στο Αμερικάνικο σινεμά των studio, αυτός θα ήταν συμβιβασμένο cinema. Υπό την έννοια ότι τα προϊόντα, οι ταινίες δηλαδή, είναι συμβιβασμένες με συγκεκριμένα εκφραστικά μέσα και με επίσης συγκεκριμένα δραματουργικά τεχνάσματα. Ακολουθούν τη λεγόμενη κλισέ σημειολογία, η οποία είναι ηθικά αποδεκτή στο ευρύ κοινό και ταυτόχρονα συχνά υπαγορεύει και την εισπρακτική επιτυχία μιας ταινίας. Υπό την έννοια οτι τα επαναλαμβανόμενα μοτίβα του Αμερικάνικου σινεμά, κυρίως ως προς τον τρόπο ξεδίπλωσης της πλοκής, αναπτύσσουν εθιστικούς δεσμούς με το κοινό. Το οποίο πλέον δύσκολα αποχωρίζεται την γνωστή και εύκολη υφή των συγκεκριμένων ταινιών για τις λεγόμενες πρωτοποριακές (μη συμβιβασμένες) ταινίες. Για να μην παρεξηγηθώ όμως, δεν θα ήθελα να αναγάγω ολόκληρο το Αμερικάνικο σινεμά των studio στο παραπάνω σχόλιο. Κάτι τέτοιο θα ήταν τουλάχιστον επιπόλαιο.

Νομίζω πως είναι αυτονόητο πως πάσης φύσης συμβιβασμοί λειτουργούν περιοριστικά για τα δημιουργήματα και για τον καθολικό χαρακτήρα της Τέχνης. Και για να μη γενικολογώ μιλώντας για συμβιβασμούς θα ήθελα να δώσω μερικά παραδείγματα. Είναι σχεδόν αναπόφευκτο σε Αμερικάνικες ταινίες να υπάρχουν "θετικές" ερωτικές σχέσεις, πάντα σε ρομαντικό πλαίσιο και αποτυπωμένες με έναν σεξουαλικά αποδεκτό τρόπο. Στο άλλο άκρο μια ταινία περιπετειώδους θεματολογίας "παντρεύεται" υπερβολικές σκηνές δράσης (η βία ωστόσο είναι πάντα περιορισμένη). Και θα μπορούσαμε να συνεχίσουμε με δεκάδες άλλες "κλισέ" πτυχές μιας "Αμερικάνικης" ταινίας.


Αλλά ας έρθουμε στο Duplicity. To Duplicity δείχνει να ξεχωρίζει των ανάλογων ταινιών της σειράς. Όχι δεν πρωτοτυπεί πουθενά. Αντιθέτως θα λέγαμε! Απλά καταφέρνει να ενσωματώσει τις απαραίτητες υπερβολές με τον λιγότερο δυνατό ζημιογόνο τρόπο. Και σε μεγάλο βαθμό οι υπερβολές αυτοαναιρούνται μέσα απ' το πρίσμα μιας screwball οπτικής. Και όταν μιλάω για ταινίες της σειράς, μιλάω για ταινίες που εφάπτονται σε σοβαρά θέματα του καιρού μας, με μια αναπόφευκτα (το αναπόφευκτο αιτιολογήθηκε παραπάνω) περιορισμένη-ξώφαλτση προσέγγιση. Πρόχειρα μου έρχονται τα Body Of Lies, Michael Clayton, Slumdog Millionaire κλπ.

Το Duplicy είναι μια κατασκοπική ταινία. Το πρωταγωνιστικό δίδυμο απαρτίζουν οι δημοφιλείς Julia Roberts, Clive Owen, οι οποίοι υποδύονται το κατασκοπικό προσωπικό πολυεθνικών εμπορικών εταιριών. Μέσα σε ένα καθεστώς λυσσαλέας ανταγωνιστικότητας, αφερεγγυότητας και ανειλικρίνειας αναπτύσσεται και μια σχέση μεταξύ τους. Το ίδιο αφερέγγυα. Και οι δύο τους, εργαζόμενοι για ανώτερα αφεντικά, θα κυνηγήσουν τα πολλά λεφτά, προσπαθώντας να είναι οι πρώτοι που θα αποκτήσουν τα ακριβά μυστικά. Από εξαπατητές, εξαπατημένοι. Από πρωταγωνιστές, κομπάρσοι. Και το αντίστροφο. Σε μια ανατρεπτική κομεντί.


Ο Tony Gilroy θα εσωκλείσει την πλοκή του σε μια χρονική ασυνέχεια. Ο χρόνος άλλωστε αποτελεί απλά το συστατικό των σχολαστικών λυτών του γρίφου. Η ταινία μες στην χρονική ασυνέχεια της δίνει μια ατέρμονη αίσθηση σε αυτόν τον νέο "σιωπηλό" πόλεμο που γνωρίζει ο αιώνας μας. Κάτι που ενδυναμώνεται και με τα split screens κάδρα, τα οποία αποσκοπούν στο να δώσουν ευρύτερο χαρακτήρα στα γεγονότα. Κινηματογραφικά, παρατηρούμε μια ασυνήθιστη εναλλαγή (για ταινία αυτής της κόπιας) ευρυγώνιων φακών και τηλεφακών, η οποία εναρμονίζεται με την γενικότερη ανατρεπτική τάση.

Το Duplicity, έστω και με αυτόν τον επιφανειακό τρόπο, ρίχνει μια απολαυστική ματιά στο σύγχρονο επιχειρησιακό γίγνεσθαι. Τη στιγμή που ο πολιτισμός και η διπλωματία έχουν αναιρέσει τη βία (δεν υπάρχει η παραμικρή σκηνή βίας), έχουν εκστασιαστεί τα υποκατάστατα φαινόμενα. Το τεχνολογικό έγκλημα γνωρίζει το φόρτε του, οι υποκλοπές και η κατασκοπία ανθίζουν, η ειλικρίνεια είναι εξαφανιστέα και η εμπιστοσύνη απλά άγνωστη. Και το οξύμωρο, σε έναν τέτοιο ανιαρό κόσμο, οι προτεραιότητες της ανθρωπότητας είναι η εύρεση μαγικών σαμπουάν που θα καταπολεμούν την φαλάκρα! Για αυτό το σαμπουάν, πολυεθνικοί πόλεμοι γίνονται. Έστω και σιωπηλοί.


Μια καυστική ματιά θα εντοπίσουμε επίσης στην στάση της εξέλιξης του ανθρώπινου πνεύματος. Όπως μας λέει ο Tony Gilroy, το πνεύμα έχει πάψει πλέον να εξελίσσεται. Μόνο περιορίζεται σε πονηριά και πανουργία, στοιχεία που αποτελούν και μοναδικό ανταγωνιστικό αποτέλεσμα στους κολοσσιαίους εμπορικούς οργανισμούς. Ο "σιωπηλός" πόλεμος, σε εναν ανέπαφο και απρόσωπο κόσμο, έχει ρίξει παντού τα δίχτυα του και έχει υποκαταστήσει τη βαρβαρότητα άλλων πολέμων (όχι οτι αυτοί εκλείπουν). Η βία έχει υποκατασταθεί απ' την ανουσιότητα και ο επεκτατικός ιμπεριαλισμός απ' τις καπιταλιστικές ορέξεις για κυριαρχία στην αγορά. Με τους άρχοντες και τα ιστάμενα υψηλά πρόσωπα να βαυκαλίζονται με τρίχες, να συντηρούν την ανοησία και να τη μεταχειρίζονται προς όφελος τους, πλαταίνοντας τη φιλαργυρία τους.


Βαθμολογία: 6,5/10